भोला पासवान कंचनपुर । नेपालकै सबैभन्दा पुरानो चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण कार्य तिब्र रुपमा भईरहेको छ । सप्तरीको फत्तेपुर अवस्थित त्रिय...
भोला पासवान
कंचनपुर ।
नेपालकै सबैभन्दा पुरानो चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण कार्य तिब्र रुपमा भईरहेको छ ।
सप्तरीको फत्तेपुर अवस्थित त्रियुगाबाट नदीबाट निकालिएको चन्द्रनहरको उचित व्यवस्था नहुँदा नहर फुटेर प्रत्येक वर्ष स्थानीय किसानहरुको जग्गा बगरमा परिणत हुने गरेको थियो । कोशी र खाडो नदीको बाढी र भूःखलनले नहर क्षतिग्रस्त भए पनि मर्मत नहुँदा सिँचाइको काम प्रभावित भएको थियो । पछिल्लो समयमा नहरका संरचना जीर्ण भएर कामै नलाग्ने अवस्थामा पुगेको थियो । नहर जीर्ण भएकाले बर्षभरी पानी अभाव समेत हुदैँ आएको थियो ।
तर अव चन्द्र नहर पुनर्निमाणपछि किसानहरु बर्षभरी नै खेतमा पानी लगाउन पाउँनेछन् । पुनर्निमाणपछि चन्द्र नहरको मुहार फेरिनेछ । कोशी पम्प चन्द्र नहर सिँचाइ व्यवस्थापन डिभिजन कार्यालय राजविराजका प्रमुख प्रसुन मिश्रका अनुसार मूल नहरको १४ किलोमिटरमा रू. ५ करोड ११ लाखको लागतमा नहरको सरसफाइ, पक्की लाइनिङ, टुटफुट, मर्मतलगायत निर्माणकार्यका लागि ठेक्का सम्झौता भई निर्माण अघि बढिरहेको छ । प्रमुख साहले भने “ १४ किलोमिटरमध्ये ६ किलोमिटरमा सरसफाई भइसकेको छ । काम तिब्ररुपमा भइरहेकोले काम समयमै सक्छ । ”
लामो समयदेखि लथालिङ्ग बनेको चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण भएमा सप्तरीको २९ ओटा गाविसका ११ हजार हेक्टर जमिनमा सिँचाइ सुविधा पुग्नेछ । वर्षको दुई पटक बाली उत्पादनका लागि पानी उपलब्ध गराउँदै आएको सो नहरबाट आगामी दिनमा वर्षभरि पानी वितरणको सुविधा उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता प्रमुख मिश्रले व्यक्त गरे ।
कार्यालय प्रमुख झाले मूल नहरमा हेडबक्स मर्मतका लागि रू. ४ करोड ७२ लाखको ठेक्का सम्झौता भएको बताउनु भएको छ । चन्द्रनहर मर्मत सभार नभएर सङ्कटमा परेपछि २ वर्षअगाडि सिँचाइ मन्त्रालयले उक्त नहर पुनर्निर्माणका लागि रू. १ अर्ब ५८ करोडको निर्माण योजनालाई स्वीकृत गरेको थियो । गत आर्थिक वर्षको असारमा सम्झौता भएपनि काम यो आर्थिक वर्षबाट मात्रै सुरु भएको छ । पछिल्लो समय नहरको पूर्वाधार निर्माण दु्रत गतिमा भइरहेको छ ।
सन् १९२३ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरको पालामा शुरू भई सन् १९२७ मा निर्माण सम्पन्न भएको उक्त नहर सञ्चालन र व्यवस्थापनमा शुरूका दिन ध्यान दिइए पनि विगत ३५ वर्षदेखि बजेट र साधनस्रोत अपर्याप्त भएपछि सङ्कटग्रस्त बनेको थियो । करीब ३१ किलोमिटर लम्बाइ रहेको चन्द्र नहरको मूल नहरमा पक्की लाइनिङ, पुनःस्थापना, माटो सरसफाइ, नदी नियन्त्रण, ग्राभेलिङ, पुल, कल्भर्ट निर्माण तथा स्टिल गेट बनाउने काम भइरहेको छ ।
उक्त डिभिजन कार्यालयबाट नहर पूर्वाधार निर्माणको निरन्तर अनुगमन भइरहेको छ । लामो समयपछि नहरबाट खेत सिञ्चन हुने सङ्केत देखेपछि स्थानीय जलउपभोक्ता तथा किसान उत्साहित भएका छन् ।
चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण कार्य भइरहेकोले गहुँ बाली लगाउने समयमा यस पटक पानी आएन । किसानहरु धान रोप्ने समयमा पनि पानी आउँछ कि आउदैनन् भन्ने दुविद्धामा रहेको छ ।
तर कोशी पम्प चन्द्र नहर सिँचाइ व्यवस्थापन डिभिजन कार्यालय राजविराजका प्रमुख प्रसुन मिश्रका अनुसार गहुँ बाली लगाउने समयमा पानी नदिए पनि धान रोप्ने समयमा पानी दिने बताउनु भयो । प्रमुख मिश्रले भन्नुभयो “ गहुँ सबै किसानले छर्दैनन्,तर धान सबैले रोप्छ त्यसैले जसरी पनि धान रोप्ने समयमा पानी दिन्छौं ।”
कंचनपुर ।
नेपालकै सबैभन्दा पुरानो चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण कार्य तिब्र रुपमा भईरहेको छ ।
सप्तरीको फत्तेपुर अवस्थित त्रियुगाबाट नदीबाट निकालिएको चन्द्रनहरको उचित व्यवस्था नहुँदा नहर फुटेर प्रत्येक वर्ष स्थानीय किसानहरुको जग्गा बगरमा परिणत हुने गरेको थियो । कोशी र खाडो नदीको बाढी र भूःखलनले नहर क्षतिग्रस्त भए पनि मर्मत नहुँदा सिँचाइको काम प्रभावित भएको थियो । पछिल्लो समयमा नहरका संरचना जीर्ण भएर कामै नलाग्ने अवस्थामा पुगेको थियो । नहर जीर्ण भएकाले बर्षभरी पानी अभाव समेत हुदैँ आएको थियो ।
तर अव चन्द्र नहर पुनर्निमाणपछि किसानहरु बर्षभरी नै खेतमा पानी लगाउन पाउँनेछन् । पुनर्निमाणपछि चन्द्र नहरको मुहार फेरिनेछ । कोशी पम्प चन्द्र नहर सिँचाइ व्यवस्थापन डिभिजन कार्यालय राजविराजका प्रमुख प्रसुन मिश्रका अनुसार मूल नहरको १४ किलोमिटरमा रू. ५ करोड ११ लाखको लागतमा नहरको सरसफाइ, पक्की लाइनिङ, टुटफुट, मर्मतलगायत निर्माणकार्यका लागि ठेक्का सम्झौता भई निर्माण अघि बढिरहेको छ । प्रमुख साहले भने “ १४ किलोमिटरमध्ये ६ किलोमिटरमा सरसफाई भइसकेको छ । काम तिब्ररुपमा भइरहेकोले काम समयमै सक्छ । ”लामो समयदेखि लथालिङ्ग बनेको चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण भएमा सप्तरीको २९ ओटा गाविसका ११ हजार हेक्टर जमिनमा सिँचाइ सुविधा पुग्नेछ । वर्षको दुई पटक बाली उत्पादनका लागि पानी उपलब्ध गराउँदै आएको सो नहरबाट आगामी दिनमा वर्षभरि पानी वितरणको सुविधा उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता प्रमुख मिश्रले व्यक्त गरे ।
कार्यालय प्रमुख झाले मूल नहरमा हेडबक्स मर्मतका लागि रू. ४ करोड ७२ लाखको ठेक्का सम्झौता भएको बताउनु भएको छ । चन्द्रनहर मर्मत सभार नभएर सङ्कटमा परेपछि २ वर्षअगाडि सिँचाइ मन्त्रालयले उक्त नहर पुनर्निर्माणका लागि रू. १ अर्ब ५८ करोडको निर्माण योजनालाई स्वीकृत गरेको थियो । गत आर्थिक वर्षको असारमा सम्झौता भएपनि काम यो आर्थिक वर्षबाट मात्रै सुरु भएको छ । पछिल्लो समय नहरको पूर्वाधार निर्माण दु्रत गतिमा भइरहेको छ ।
सन् १९२३ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरको पालामा शुरू भई सन् १९२७ मा निर्माण सम्पन्न भएको उक्त नहर सञ्चालन र व्यवस्थापनमा शुरूका दिन ध्यान दिइए पनि विगत ३५ वर्षदेखि बजेट र साधनस्रोत अपर्याप्त भएपछि सङ्कटग्रस्त बनेको थियो । करीब ३१ किलोमिटर लम्बाइ रहेको चन्द्र नहरको मूल नहरमा पक्की लाइनिङ, पुनःस्थापना, माटो सरसफाइ, नदी नियन्त्रण, ग्राभेलिङ, पुल, कल्भर्ट निर्माण तथा स्टिल गेट बनाउने काम भइरहेको छ ।
उक्त डिभिजन कार्यालयबाट नहर पूर्वाधार निर्माणको निरन्तर अनुगमन भइरहेको छ । लामो समयपछि नहरबाट खेत सिञ्चन हुने सङ्केत देखेपछि स्थानीय जलउपभोक्ता तथा किसान उत्साहित भएका छन् ।
चन्द्र नहरको पुनर्निर्माण कार्य भइरहेकोले गहुँ बाली लगाउने समयमा यस पटक पानी आएन । किसानहरु धान रोप्ने समयमा पनि पानी आउँछ कि आउदैनन् भन्ने दुविद्धामा रहेको छ ।
तर कोशी पम्प चन्द्र नहर सिँचाइ व्यवस्थापन डिभिजन कार्यालय राजविराजका प्रमुख प्रसुन मिश्रका अनुसार गहुँ बाली लगाउने समयमा पानी नदिए पनि धान रोप्ने समयमा पानी दिने बताउनु भयो । प्रमुख मिश्रले भन्नुभयो “ गहुँ सबै किसानले छर्दैनन्,तर धान सबैले रोप्छ त्यसैले जसरी पनि धान रोप्ने समयमा पानी दिन्छौं ।”
COMMENTS